ismail gaspıralı – Muhalif Sözlük
Yirminci yüzyılın başında Kırım'da maarife Usul-u Cedid getiren ve istanbul'dan Hindistan'a kadar okuyucu bulan Tercüman gazetesiyle anılan abidevî şahsiyet.Tercüman'ın serlevhası olarak 'Dilde, fikirde , işte birlik!' kullanarak bu güzel temenninin dillere pelesenk olmasına vesile olmuştur.
Ceditçilik cereyanı mensuplarından olan değerli aydınımız usul-u cedid sayesinde türk dünyasının eğitiminde büyük başarılara imza atmış bir eğitimci.

Rusya'da daima Tğrklerin haklarını savunan bir politikacı.

Tüm Türk dünyasının anladığı bir dille tüm türk dünyasında abonelerei olan Tercüman gazetesini rus istibdadına rağmen 30 yılı aşkın bir sürede çıkarmayı ve umumi efkarımıza yön vermeyi başarmış bir mütefekkir.

Yavuz Akpınar onun tercüman, şafak, kamer, ay, tonguç gibi gazetelerde yayınlanan çeşitli makalelerini üç kitap haline getirmiş ve ötüken'de yayına sunulmuştur. Benim izlenimim kabaca şu oldu. Bir aydın olarak Ruslardan Türkler lehine çeşitli haklar talep etmiş, bunun için çok hamasi olmayan bir üslubu tercih etmiş ve belki de sırf bu sayede eğitim ve kültür faaliyetlerini uzun yıllar sürdürebilmiştir.

O yine ceditçi zihniyetin bir gerekliliği olarak Türk kadınına büyük önem vermiştir ki Kadınlar Dünyası adlı eseri bu hususta önemlidir.

Hiç kuşkusuz en büyük hizmeti sadeleşmiş bir istanbul Türkçesi ile tüm türk yurtlarında anlaşılan bir gazete yayınlayarak dil birliğinin hayal olmadığını kanıtlamış olmasıdır. Yeri uçmak olsun.

Onu ilk defa tanıyacak olanlar için necip Hablemitoğlu'nın ismail Gaspıralı adlı mütevazi eserini öneririm.